İSTATİSTİK NEDİR?

İstatistik, en genel yaklaşımla, 'sayısal bilgi', 'sayısal veri' ya da 'ham veri' olarak tanımlanmaktadır.

Örneğin 'Ayşe, 45kg ağırlığındadır' ifadesindeki 45kg, Ayşe'nin 'ağırlık' olarak tanımlanan bireysel

hakkında bir bilgi vermektedir ve bir istatistiktir.


GÖZLEM

İstatistik özelinde gözlem; belli bir özellik hakkında bilgi ya da veri toplamak için yürütülen amaçlı ve

iyi tanımlı bir eylemdir. Özellikler, 'doğrudan gözlenebilir özellikler' ve 'dolaylı gözlenebilir özellikler'

olmak üzere iki grupta değerlendirilebilmektedir.

a.Doğrudan gözlenebilir özellikler;

Örneğin saç rengi, göz rengi, parmakların sayısı, iki kişiden birinin diğerinden uzun ya

da kısa olması gibi fiziksel özelliklerin bir çoğu doğrudan gözlenebilir özelliklerdir. Bu özelliklerin gözlenmesinde herhangi bir ölçme aracının kullanılmasına da ihtiyaç duyulmaz.

b.Dolaylı gözlenebilen özellikler

Boy uzunluğu, ağırlık gibi bazı fiziksel özellikler ise üzerinde tahmin yürütülebilse bile doğrudan 'ölçülebilir' değildir. Bu tür özelliklerin gözlenmesinde metre, baskül gibi ölçme araçlarının kullanılmasına ihtiyaç duyulur.

Dolayısıyla bu tür özelliklerin de dolaylı gözlenebilen özellikler içerisinde değerlendirilmesi mümkündür.


VERİ TOPLAMA ARACI

Genellikle bireysel bir eylem olan gözlem, gözlemi yapan kişiye özgüdür ve bu yönüyle objektif bir gözlem yapılması güçtür. Gözlemlerin objektifliğini sağlamak için bazı önlemler alınabilmektedir.

Araştırmacılar sıklıkla yapacakları gözlemlerin objektifliğini ve ölçmenin duyarlılığını artırmak için bir 'veri toplama aracı' ya da 'ölçme aracı' kullanır. O halde veri toplama aracı ya da 'ölçme aracı (ceasurement tool)', gözlenen belli bir özelliğe yönelik verilerin toplanmasında kullanılan aracı tanımlamaktadır.


GÖZLEM BİRİMİ

Belli bir özelliğin üzerinde gözlendiği obje ya da nesnelerden her birine 'gözlem birimi' denir. Örneğin,

bir okulda öğrencilerin derse geç kalma ya da devamsızlık durumları üzerine bir gözlem yapıldığını

düşünelim. Bu gözlemde gözlem birimi, öğrencidir. Bir diğer örnek olarak belli bir caddede günlük

trafik yoğunluğunun gözlendiğini düşünelim. Bu tür bir gözlemde, belli saat aralıklarında caddeden

geçen araç sayısı, araç türlerine göre not edilebilir. Bu durumda gözlem birimleri araçlar olacaktır.


Evren (Ana Kütle)-Örneklem

Evren (population), gözlenmesi amaçlanan belli bir özelliğe sahip gözlem birimlerinin tamamını içeren en geniş gözlem kümesi olarak tanımlanır. Evren, 'ana kitle', 'ana kütle' ya da 'popülasyon' olarak da ifade edilebilmektedir.

Örneklem (sample) , belli bir özelliğin üzerinde gözlendiği ve evrenin bir alt kümesi olan gözlem birimleri kümesidir. Tanımlanmış bir evrenden bir örneklem belirleme işlemelerini içeren yöntem ve tekniklere 'örnekleme (sampling)' denir.

 Tanımdan da anlaşılacağı üzere, örneklem büyüklüğü yani örnekleme dahil olan gözlem birimleri sayısı, evrenden küçüktür. Ayrıca bir evrenin içerisinde birden çok sayıda alt küme bulunabileceği için birden çok sayıda da örneklem belirlenebilir.

HOMOJENLİK - HETEROJENLİK

Gözlenen bir özellik açısından birbirine yakın ya da benzer gözlem birimlerinden oluşan gruplara 'homojen grup' denir. 

Aksi durumda gözlenen özellik açısından birbirinden farklı gözlem birimlerinden oluşan gruplara 'heterojen grup' denir. 

'Tam homojen grup' denildiğinde, her bir grup üyelerinin her birinin aynı özellikte olduğunu,

 'tam heterojen grup' ise grup üyelerinin her birinin farklı özellikte olduğunu ifade eder.

Örneğin, "akademik başarı açısından A şubesi B şubesinden daha homojendir" denildiğinde, ilgilenilen özelliğin akademik başarı olduğu, A şubesindeki öğrencilerin akademik başarı ortalamalarının ya da notlarının B şubesine göre birbirine daha yakın olduğu anlaşılır.


 PARAMETRE - İSTATİSTİK

Alana özel kullanımıyla parametre, evrenden doğrudan elde edilen sayısal değerler ya da

kestirimlerdir. 'Evren değer' olarak da ifade edilir. (örn. Üniversitedeki tüm kişilerden alınan bilgiler ve tüm üniversitenin sayısı)

İstatistik ise örneklemden elde edilen sayısal değerler ya da kestirimlerdir. 'Örneklem değer' olarak da ifade edilir. (örn. üniversitedeki belli başlı kişilerden alınan bilgiler ve belli ögrenci sayısının ortalama degeri)

Bu tanımlamalara göre istatistiklerle parametrelerin olasılıklı olarak örtüşme düzeylerinin test edilmesinde kullanılan yöntem ve teknikler de istatistiksel yöntem ve teknikler olarak tanımlanabilmektedir. ( not; belli başlı kişilerden alınan bilgiler ile toplam kişilerin karşılaştırılması)